Rreth Nesh
Industrite Kreative
Industritë kulturore dhe krijuese krijojnë vende pune për grupet e pafavorizuara të popullsisë dhe japin një kontribut të rëndësishëm prej rreth tre për qind në ekonominë globale. Fuqia e tyre inovative shkëlqen në degët e tjera të ekonomisë dhe kjo u jep atyre potencialin për të nxitur zhvillimin në mënyrë gjithëpërfshirëse dhe afatgjatë. Pavarësisht potencialit ekonomik dhe social të industrive kulturore dhe krijuese dhe numrit të madh të talenteve krijuese në Kosovë, shpesh nuk ka mundësi për t’i shterur plotësisht ato. Për shembull, ka mungesë të mbështetjes qeveritare, mundësi të trajnimeve të bazuara në nevojat, grupe të interesit dhe modele të përshtatshme financimi dhe akses në treg.
Dijet tracionale (krijimet artizanale) të larmishme dhe me shumë vlera janë një pasqyrim i trashëgimisë kulturore të pasur të vendit tonë. Vazhdimi i egzistencës së industrive me bazë artizanale duke u ndeshur me prodhimin në masë është vështirësuar dhe këto krijime punëdore në mënyrë të vazhdueshme kërkohen më pak. Duke pasur përgjegjësi për të ruajtur trashëgiminë kulturore dhe vlerat e krijimeve artizanale tradicionale për brezat e ardhshëm, duhet të fillojmë të mendojmë mënyra inovative dhe kreative për ndërlidhjen e dijeve tradicionale me kërkesat moderne. Në shumë disiplina të ndryshme, integrimi i krijimeve artizanale mund të ndihmojë në rigjenerimin e zejtarisë duke i parë krijimet punëdore si elemente të rëndësishme për t’iu rritur vlerën krijimeve në fusha te ndryshme.
Industritë krijuese i referohen një sërë aktivitetesh ekonomike që kanë të bëjnë me gjenerimin ose shfrytëzimin e njohurive dhe informacionit. Ato mund të quhen ndryshe
edhe si industritë kulturore ose krijuese, dhe së fundmi ato janë emërtuar si Ekonomia Portokalli në Amerikën Latine dhe Karaibe. Industritë krijuese janë parë të bëhen gjithnjë e më të rëndësishme për mirëqenien ekonomike, përkrahësit që sugjerojnë se “krijimtaria njerëzore është burimi i fundit ekonomik” dhe se “industritë e shekullit njëzet e një do të varen gjithnjë e më shumë nga gjenerimi i johurive nëpërmjet krijimtarisë dhe inovacionit”.
Industritë kreative dhe artizanale të Kosovës
Kontributi Ekonomikë
Globalisht, Industritë Kreative, duke përjashtuar softuerin kërkimin dhe zhvillimin e përgjithshëm shkencor, thuhet se kanë zënë rreth 4% të prodhimit ekonomik botëror në vitin 1999, që është viti i fundit për të cilin janë aktualisht të disponueshme shifra gjithëpërfshirëse të renditura. Vlerësimet e prodhimit që korrespondojnë me Kërkimin dhe Zhvillimin Shkencor sugjerojnë se një 4-9% shtesë mund t’i atribuohet sektorit nëse përkufizimi i tij zgjerohet për të përfshirë aktivitete të tilla, megjithëse shifrat ndryshojnë ndjeshëm midis vendeve të ndryshme.
Në vitin 2015, Organizata Botërore e Pronësisë Intelektuale asistoi në përgatitjen e studimeve që matën madhësinë e mbi 50 industrive të së drejtës së autorit në mbarë botën. Gjetjet nga ripërpilimi i këtyre studimeve tregojnë se kontributi i industrive creative në ekonomi varion ndërmjet 2% dhe 11%.
Duke marrë si shembull Mbretërinë e Bashkuar, në kontekstin e sektorëve të tjerë, industritë krijuese japin një kontribut shumë më domethënës në prodhim sesa mikpritja ose shërbimet komunale dhe japin katër herë më shumë se prodhimi për shkak të bujqësisë, peshkimit dhe pylltarisë. Për sa i përket punësimit dhe në varësi të përkufizimit të aktiviteteve të përfshira, sektori është një punëdhënës kryesor prej 4-6% të popullsisë së punës në Mbretërinë e Bashkuar, megjithëse kjo është ende dukshëm më pak se punësimi për shkak të fushave tradicionale të punës si shitja me pakicë dhe prodhimi.
Brenda sektorit të industrive krijuese, dhe përsëri duke marrë si shembull Mbretërinë e Bashkuar, tre nën-sektorët më të mëdhenj janë dizajni, botimet dhe radio- televizioni. Këto së bashku përbëjnë rreth 75% të të ardhurave dhe 50% të punësimit.
Zinxhirët e ndërlikuar të furnizimit në industritë krijuese ndonjëherë e bëjnë të vështirë llogaritjen e shifrave të sakta për vlerën bruto të shtuar nga secili nën-sektor. Ky është veçanërisht rasti për nën-sektorët e fokusuar në shërbime, si reklamat, ndërsa është më i drejtpërdrejtë në nën-sektorët e fokusuar tek produkti, si zanat.
Mund të ketë një tendencë që shërbimet e zhvillimit të industrive krijuese të financuara nga publiku të vlerësojnë në mënyrë të pasaktë numrin e bizneseve krijuese gjatë procesit të hartës. Ka gjithashtu pasaktësi në pothuajse të gjitha sistemet e kodit tatimor që përcaktojnë profesionin e një personi, pasi shumë njerëz krijues veprojnë njëkohësisht në role dhe punë të shumta. Të dy këta faktorë nënkuptojnë se statistikat zyrtare në lidhje me Industritë Kreative duhet të trajtohen me kujdes.
Industritë krijuese në Evropë japin një kontribut të rëndësishëm në ekonominë e BE-së, duke krijuar rreth 3% të GDP-së së BE-së – që korrespondon me një vlerë vjetore tregu prej miliardë dollarësh – dhe duke punësuar rreth 6 milionë njerëz. Përveç kësaj, sektori luan një rol vendimtar në nxitjen e inovacionit, veçanërisht për pajisjet dhe rrjetet. BE-ja regjistron shifrat e dyta më të larta të shikueshmërisë së TV në nivel global, duke prodhuar më shumë filma se çdo rajon tjetër në botë. Në këtë aspekt, programi ‘Evropa kreative’ do të ndihmojë në ruajtjen e trashëgimisë kulturore duke rritur qarkullimin e veprave krijuese brenda dhe jashtë BE-së. Programi do të luajë një rol të rëndësishëm në stimulimin e bashkëpunimit ndërkufitar, nxitjen e të mësuarit nga bashkëmoshatarët dhe duke i bërë këta sektorë më profesionistë. Komisioni do të propozojë më pas një instrument financiar të drejtuar nga Banka Evropiane e Investimeve për të siguruar financimin e borxhit dhe kapitalit për industritë kulturore dhe krijuese. Roli i aktorëve joshtetërorë në qeverisje në lidhje me mediat nuk do të neglizhohet më. Prandaj, ndërtimi i një përqasjeje të re që lartëson rëndësinë thelbësore të një industrie të barabartë evropiane mund të nxisë miratimin e politikave që synojnë zhvillimin e një mjedisi të favorshëm, duke u mundësuar kompanive evropiane si dhe qytetarëve që të përdorin imagjinatën dhe kreativitetin e tyre – të dyja burimet e inovacionit – dhe për rrjedhojë të konkurrencës dhe qëndrueshmërisë.
Globalisht, Industritë Kreative, duke përjashtuar softuerin kërkimin dhe zhvillimin e përgjithshëm shkencor, thuhet se kanë zënë rreth 4% të prodhimit ekonomik botëror në vitin 1999, që është viti i fundit për të cilin janë aktualisht të disponueshme shifra gjithëpërfshirëse të renditura. Vlerësimet e prodhimit që korrespondojnë me Kërkimin dhe Zhvillimin Shkencor sugjerojnë se një 4-9% shtesë mund t’i atribuohet sektorit nëse përkufizimi i tij zgjerohet për të përfshirë aktivitete të tilla, megjithëse shifrat ndryshojnë ndjeshëm midis vendeve të ndryshme.
Në vitin 2015, Organizata Botërore e Pronësisë Intelektuale asistoi në përgatitjen e studimeve që matën madhësinë e mbi 50 industrive të së drejtës së autorit në mbarë botën. Gjetjet nga ripërpilimi i këtyre studimeve tregojnë se kontributi i industrive creative në ekonomi varion ndërmjet 2% dhe 11%.
Duke marrë si shembull Mbretërinë e Bashkuar, në kontekstin e sektorëve të tjerë, industritë krijuese japin një kontribut shumë më domethënës në prodhim sesa mikpritja ose shërbimet komunale dhe japin katër herë më shumë se prodhimi për shkak të bujqësisë, peshkimit dhe pylltarisë. Për sa i përket punësimit dhe në varësi të përkufizimit të aktiviteteve të përfshira, sektori është një punëdhënës kryesor prej 4-6% të popullsisë së punës në Mbretërinë e Bashkuar, megjithëse kjo është ende dukshëm më pak se punësimi për shkak të fushave tradicionale të punës si shitja me pakicë dhe prodhimi.
Brenda sektorit të industrive krijuese, dhe përsëri duke marrë si shembull Mbretërinë e Bashkuar, tre nën-sektorët më të mëdhenj janë dizajni, botimet dhe radio- televizioni. Këto së bashku përbëjnë rreth 75% të të ardhurave dhe 50% të punësimit.
Industritë kreative dhe artizanale të Kosovës implementohet nga organizata MONUMENTA dhe mbështetet nga Ministria e Zhvillimit Rajonal nën Thirrjen publike për mbështetje financiare të projekteve/programeve të OJQ-ve në avancimin e zhvillimit socio-ekonomik rajonal të balancuar.
